بازنگری طبقه بندی مرفولوژیک و مولکولی باربوس ماهیان ایران

برخی گونه های جنس باربوس ماهیان ایران دارای مشکلاتی در علم آرایه شناسی و طبقه بندی هستند. بویژه 6 گونه از آنها به مدت حدوده سه دهه از نظر علم طبقه بندی از مشکل سازترین گونه ها بوده اند. در این تحقیق باربوس ماهیان ایران مورد بازنگری قرار گرفته است. 22 گونه نامی ‏‎(nominal)‎‏ از باربوس ماهیان شرح داده شده است. 21 گونه از ماهیان عبارتند از: ‏‎barbus barbulus, b.mystaceus, b,pectoralis, b.scheich, b.kersin, b.rajanorum, b.esocinus, b.subquincanciatus, b.xanthopterus, b.grypus, b.kotschyi, b.kosswigi, b.sublimus, b.lacerta, b.luteus, b.mursa, b.brachycephalus, b.miliaris, b.plebejus, b.capito, b.sharpeyi‎‏ همچنین یک گونه جدید به نام ‏‎barbus persicus‎‏ شناسایی، نامگذاری و معرفی گردید. وجود 6 گونه از ماهیان در ایران برای اولین بار مستند گردید. از 12 گونه باربوس ماهیانی کهتوسط ‏‎heckel 1843-9‎‏ شرح داده شده بود در این تحقیق 11 گونه مورد شناسایی و تایید قرار گرفت. یک گونه باقیمانده به نام ‏‎systomus albus‎‏ با ‏‎barbus luteus‎‏ مترادف قلمداد گردید. در مورد گونه های مشکل دار تشریح مقایسه ای بر مبنای تحلیل آماری ویژگی های مورفولوژیک و مریستیک انجام گردید که در مواردی ویژگی های استخوان شناسی، مانند الگوی اینترداجت استخوانهای همال و نورال بین گونه های مختلف متفاوت است. در مورد 5 گونه ماهی که تفکیک گونه ای از آنها از طریق کمی میسر نبود مانند ‏‎barbus barbulus, b.pectoralis, b.rajanorum, b.esocinus, b.xanthopterus‎‏ تحلیل ‏‎dna‎‏ به روش ‏‎rapd-pcr‎‏ انجام شد. بر مبنای داده های حاصل از ‏‎rapd-pcr‎‏ در مقایسه ‏‎barbus esocinus‎‏ با ‏‎b.xanthopterus‎‏ ضریب تشابه گونه ای ‏‎nei‎‏ و ‏‎‏‎li‎‏ 0/7 بیانگر قرابت ژنتیکی نزدیک بین این دو گونه ماهی است. در حالی که تشابه ژنتیکی بین آنها و ‏‎b.barbulus‎‏ بسیار کمتر است. ‏‎b.xanthopterus‎‏ و ‏‎b.esocinus‎‏ با وجود تشابه بساری از ویژگی ریخت شناسی از لحاظ ژنتیکی دو گونه مستقل می باشند. ضریب تشابه گونه ای 70/0 برای ‏‎b.barbulus; b.pectoralis‎‏؛ بیانگر قرابت ژنتیکی نزدیک بین این دو گونه است. بر مبنای ضریب تشابه گونه ای ‏‎b.rajanorum‎‏ می تواند با ‏‎b.pectoralis‎‏ قرابت داشته باشد. در عین حال و حتی بیشتر می تواند ‏‎‏‎b.barbulus‎‏ قرابت داشته باشد. برای یافتن الگوی تغییرات در دو فرم متفاوت از ‏‎b.capito‎‏ تحلیل ‏‎pca (principal components analysis) مورد استفاده قرار گرفت. برای جدایی این دو داده های حاصل با استفاده از ‏‎dfa(discrminant function analysis)‎‏ مورد مقایسه قرار گرفت. بر مبنای این تحلیل فرم متفاوت از داده های حاصل با استفاده از ‏‎capito.b‎‏ بعنوان واریته ای از آن معرفی گردید. اما اطلاعات لازم برای تفکیک نمونه ها به دو گونه مستقل کافی نبود. در حوزه بین النهرین و غرب ایران تاکنون ‏‎b.capito‎‏ در منابع جهانی با اسناد معتبری گزارش نگردیده است. مشاهدات و نمونه های آزموده شده در این تحقیق بیانگر آن است که ‏‎b.capito‎‏ نه تنها در این حوزه بسر می برد. بلکه از نظر فراوانی از غالب ترین گونه های باربوس ماهیان ایران است.